PostPravda.Info rusza z nowym projektem o nazwie Słownik wojny. Jego celem jest „poprawianie” lub wyjaśnianie pojęć, które np. politycy często źle rozumieją. Z tego powodu popełniają błędy, które prowadzą nie rzadko do śmierci ludzi, tragicznych skutkach na froncie, a w przyszłości mogą nawet doprowadzić do globalnej wojny. „Jeden z takich błędów jest związany z niezrozumieniem natury Rosji i przyczyn trwającej wojny” – twierdzi autor Słownika wojny, czyli prof. Nikołaj Karpicki, rosyjski opozycjonista, który od 2015 roku ukrywa się w Ukrainie.
Jak wyjaśnia rosyjski filozof, dziś Rosja prowadzi wojnę przeciwko Ukrainie, jednocześnie deklarując, że w rzeczywistości sprzeciwia się „kolektywnemu Zachodowi”. Natomiast wielu zachodnich polityków uważa, że ta wojna jest po prostu nieporozumieniem i że pokój można łatwo wynegocjować.
Zastanówmy się więc, co naprawdę oznacza słowo „Rosja”? Czy może być używane jako nazwa kraju, tak jak nazywamy Francję, Polskę czy Ukrainę? A może odnosi się do dowolnego terytorium, które władze Kremla umieściły pod swoją kontrolą? Być może jest to puste pojęcie i wytwór ideologii politycznej? „Termin ten jest kluczowy dla zrozumienia wojny, dlatego został omówiony w pierwszej kolejności” – wyjaśnia prof. Nikołaj Karpicki.
Słownik wojny: Rosja
Słowo „Rosja” ma dwa znaczenia. Jest to nazwa współczesnego lub poprzedniego podmiotu państwowego na północy Eurazji oraz ideologiczny konstrukt, który zastępuje pojęcie kraju. Kraj jest częścią świata i wyróżnia się na podstawie wspólnego historycznego lub kulturowego przeznaczenia narodów, które uważają go za ojczyznę lub dom przodków. Z tego powodu różne formacje państwowe powstające na terytorium kraju mają wspólną nazwę i są postrzegane jako jedno państwo.
Współczesne państwo rosyjskie – Federacja Rosyjska
Po upadku Związku Radzieckiego Rosja stała się nazwą największej republiki związkowej, która uzyskała niepodległość, ale imperialne sentymenty szybko zwyciężyły w masowej świadomości, a upadek ZSRR zaczął być rozumiany nie jako uzyskanie niezależności od Imperium Radzieckiego, ale jako tragedia związana z utratą ziem należących do Rosji. Sprzyjał temu fakt, że rząd rosyjski oficjalnie ogłosił się następcą Związku Radzieckiego. Nastrój ten stał się warunkiem wstępnym do usprawiedliwienia zajęcia terytoriów sąsiednich krajów, co w masowej świadomości jest postrzegane jako sprawiedliwa wojna o zwrot utraconych terytoriów.
Obecnie Rosja utraciła główne oznaki państwa. W szczególności, jedność sfery prawnej została praktycznie zniszczona, arbitralna władza zastąpiła prawo, wybory władz regionalnych zostały anulowane, a rząd centralny ostatecznie stracił legitymację po ponownym wyborze prezydenta z naruszeniem Konstytucji. Brakuje nie tylko systemu prawnego, ale także tak ważnej cechy państwa, jak istnienie powszechnie uznawanych granic. Rosyjski rząd skutecznie je anulował, gdy ogłosił aneksję szeregu ukraińskich terytoriów, w tym tych, których nie kontroluje.
Kraj Rosja
Rosja, w masowej świadomości jest to nieokreślone szerokie pojęcie, które może obejmować różne terytoria, które nie mają wspólnego historycznego i kulturowego przeznaczenia, na przykład Dagestan i Czukotkę. W ten sposób rozumienie Rosji różni się od rozumienia każdego innego kraju, który jest wyodrębniany jako terytorium na podstawie mieszkających tam ludzi przez dość długi czas według standardów historycznych.
W tym przypadku takie terytorium jest rozumiane jako kraj o tej samej nazwie, co nazwa narodu lub stowarzyszenie narodów o wspólnym historycznym przeznaczeniu – Włochy, Niemcy, Polska, Iran, Chiny, Indie… Na terytorium kraju historycznie mogą pojawić się różne państwa o różnych nazwach, ale wszystkie będą kojarzone z tym krajem. Czasami kraj może wyróżniać się jako historyczne terytorium narodu, który później zjednoczył inne narody w szersze państwo. Na przykład Anglia, która jest częścią Zjednoczonego Królestwa.
Niemożliwe jest jednak wyodrębnienie takiego pierwotnego terytorium historycznie związanego z narodem rosyjskim, które można by nazwać krajem o nazwie «Rosja». W rosyjskiej świadomości społecznej całkowicie brakuje idei pierwotnego terytorium narodu, które różni się od innych terytoriów nabytych w toku historii. Co więcej, terytorium średniowiecznego Carstwa Moskiewskiego, które formalnie mogłoby być kojarzone z pierwotną ojczyzną Rosjan, nie ma odrębnej nazwy.
W Ukrainie terytorium to może nazywać się Moscowiją, ale w rosyjskiej masowej świadomości nie ma takiego pojęcia. Inne ziemie i narody, które są obecnie zjednoczone w państwie rosyjskim, nie są połączone żadnym wspólnym kulturowym lub historycznym przeznaczeniem.
Ruś Kijowska nie może być historyczną ojczyzną współczesnej Rosji, ponieważ jej spadkobiercą jest zupełnie inny kraj – Ukraina. Carstwo Moskiewskie powstało w wyniku podporządkowania sąsiednich ludów i ludobójstwa ludności Nowogrodzkiej, która różniła się od Moskali językiem, sposobem życia społecznego i samoidentyfikacją. Dlatego ziemie pskowsko-nowogrodzkie błędnie odnoszą się do historycznej pierwotnej ojczyzny Rosji.
W związku z tym nie jest jasne, gdzie narysować granicę tej ojczyzny przodków. Zwykły Rosjanin nie wie, gdzie zaczyna się granica ziem innych narodów, które zostały podbite, na przykład jest pewien, że Wołga jest rdzennie rosyjską rzeką. Tak więc pojęcie Rosji jako kraju pozostaje niezdefiniowane i z tego powodu jest zastępowane w masowej świadomości przez ideologiczny konstrukt.
Rosja jako konstrukt ideologiczny
Wynika to z kolei z zasady wyodrębniania kraju w związku nie z kulturą lub ludźmi, go zamieszkującymi, ale z władzą. W rosyjskiej świadomości masowej Rosja jest kojarzona nie z konkretnym krajem, ale z konstruktem ideologicznym, a mianowicie z dowolnym terytorium, które jest lub było kontrolowane przez rząd centralny.
Granice takiego obrazu Rosji nie są jasno określone i zależą od perspektywy, w jakiej widzi ją dany nośnik masowej świadomości: Rosja w jej obecnym stanie obejmuje całe terytorium Federacji Rosyjskiej i okupowane regiony Ukrainy; w perspektywie niedawnej przeszłości – wszystkie kraje, które były częścią ZSRR; w perspektywie odległej przeszłości – Polska, Finlandia, a nawet Alaska. W związku z tym Rosja jest utożsamiana ze Związkiem Radzieckim, Imperium Rosyjskim Piotra Wielkiego, Carstwom Moskiewskim i Rusią Kijowską, co jest sprzeczne z nauką historyczną.
Rosja i rosyjski nacjonalizm
Na podstawie tego ideologicznego konstruktu w masowej świadomości Rosjan kształtuje się specyficzny nacjonalizm. Ponieważ Rosję uważa się za każdą ziemię kontrolowaną przez władze, oczekuje się, że władze przekształcą te ziemie w taki sposób, aby były wygodne dla osób posługujących się językiem rosyjskim, to znaczy, aby zapewnić wszystkim warunki do zrozumienia języka rosyjskiego. Ten nacjonalizm może przybrać radykalną formę, w której inne języki są postrzegane jako relikty przeszłości, które można tolerować, z wyjątkiem białoruskiego i ukraińskiego, które są uważane za fałszywe lub szkodliwe języki, ponieważ ich istnienie kwestionuje jedność Rosjan, Białorusinów i Ukraińców jako jednego narodu. Ta forma nacjonalizmu jest wzmacniana przez fałszywą koncepcję, że Rosjanie, Ukraińcy i Białorusini są jednym narodem, a przynajmniej pochodzą od jednego narodu.
Tak więc współczesne rozumienie Rosji zostało ukształtowane nie na podstawie doświadczeń kulturowych i historycznych, ale na podstawie ideologii i koreluje nie z krajem, ale z terytorium kontrolowanym lub kiedykolwiek kontrolowanym przez władzę centralną, co służy jako uzasadnienie nowych wojen podbojowych, w tym obecnej wojny Rosji przeciwko Ukrainie. Oznacza to, że sama koncepcja Rosji obejmuje takie postawy ideologiczne, które są destrukcyjne i popychają do nowych wojen. Uświadomienie sobie tej okoliczności doprowadziło do tego, że w Ukrainie w codziennej komunikacji Rosja jest często nazywana Mordorem, słowem zapożyczonym z trylogii Tolkiena pt. Władca Pierścieni.
